Bilim insanlarının yaptıkları araştırmada Güneş patlamaları‘nın yağışları etkilediği ortaya çıktı.
Güneş Patlamalarının Yağışlara Etkisi
Dünya, manyetosfer olarak bilinen bir manyetik alan sistemi ile çevrili. Bu devasa kuyruklu yıldız şeklindeki sistem güneşten gelen yüklü parçacıkları saptırarak gezegenimizi zararlı parçacık radyasyonundan korumaktadır. Güneş rüzgarı‘nın yani güneşin üst atmosferinden salınan yüklü parçacıkların atmosferi aşmasını önlemektedir.
Önceki çalışmalar, güneş rüzgarının Dünya’nın manyetosferi üzerindeki etkilerine dair önemli kanıtlar toplasa da, güneş patlamalarının etkisi tam olarak anlaşılamamıştır. Yeni bir araştırma bu gizemi ortaya çıkarmış oldu. Patlamaların dünyadaki yağışları bile etkilediği açıklandı.
Güneş Patlaması Nedir?
Güneş patlamaları, birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilen X ışınları veya optik cihazlar kullanılarak tespit edilebilen büyük patlamalardır. Çin’deki Shandong Üniversitesi ve ABD’deki Ulusal Atmosferik Araştırma Merkezi‘ndeki bilim insanları, yakın zamanda güneş patlamalarının Dünya’nın manyetosferi üzerindeki etkilerini araştıran bir çalışma yaptılar.
Nature Physics isimli akademik dergide yayınlanan makaleler, jeo-uzay dinamiklerinin daha iyi anlaşılmasına sağlayarak yeni ve değerli bilgiler sundu. Uzay boşluğunun Dünya’ya en yakın kısmı olan jeo-uzay, üst atmosfer, iyonosfer (atmosferin iyonize kısmı) ve manyetosferi içeriyor. Manyetosfer, iyonosferin üzerindeki bölgede yer alıyor ve yerden 1.000 km‘nin üzerinde tamamen iyonlaşmış uzay bölgesidir. Bölge güneş rüzgarı ile çevrilidir. Dünyanın manyetik alanı ve güneş rüzgarının manyetik alanı tarafından etkilenir ve kontrol edilir.
Manyetosfer, bu parçacıkların gezegenin diğer koruyucu katmanlarına girmesini engellediği için genelde Dünya’nın güneş rüzgarı ve diğer güneş parçacıklarına karşı koruyucu bariyeri olarak tanımlanır. Ayrıca geçmiş çalışmalar, güneş rüzgarının yönü manyetosferin manyetik alanına zıt olduğunda, bu 2 bölgeden gelen manyetik çizgilerin bağlanabileceğini ortaya çıkarmıştır. Bu, bazı güneş rüzgarı parçacıklarının doğrudan Dünya’yı çevreleyen alana iletilebileceği anlamına geliyor.
Patlamaların Dünya Manyetosferine Etkileri
Çalışmayı gerçekleştiren araştırmacılardan Prof. Jing Liu ve meslektaşları, 6 Eylül 2017 tarihinde gerçekleşen bir güneş patlaması olayı esnasında farklı cihazlar ve uydularla toplanan verileri analiz ettiler. Bunu yapmak için, Ulusal Atmosferik Araştırma Merkezi‘nde yeni geliştirilmiş bir sayısal jeo-uzay modelini benimsediler. Yüksek uzay-zaman çözünürlüklü manyetosfer-iyonosfer-termosfer modeli (LTR) olarak isimlendirilen bu model, manyetosfer-iyonosfer bağlantı sistemindeki güneş patlamaları tarafından tetiklenen değişiklikleri yeniden üretti.
Bilim insanları LTR modelini ve önceden toplanan verileri kullandılar. Böylece manyetosferik dinamikler ve manyetosfer ile iyonosfer arasındaki elektrodinamik bağlantı üzerindeki güneş patlaması etkilerini ortaya çıkardı. Daha spesifik olarak 90 ile 150 km arasındaki irtifalarda kutupsal iyonosferik E-bölgesinin parlamayla indüklenen fotoiyonizasyonunda hızlı ve büyük bir artış gözlemlediler.
Jing Liu ve meslektaşlarının gözlemlediği fenomenin, Dünya’nın üst atmosferinin daha düşük Joule ısınması, manyetosfer konveksiyonunun yeniden yapılandırılması ve auroral (kutup ışıkları) yağıştaki değişiklikler dahil olmak üzere jeo-uzay bölgesinde bir dizi etkisi olduğu görüldü.